Tiết nghĩa từ - Đền thờ Quan bảng Nguyễn Mẫn Đốc
PTĐT- Nguyễn Mẫn Đốc sinh ra và lớn lên trong một gia đình có truyền thống thi thư, lễ nghĩa thuộc họ Nguyễn Tam Sơn ở làng Dòng, xã Xuân Lũng, huyện Sơn Vi xưa...
Khuôn viên bên ngoài đền thờ Nguyễn Mẫn Đốc.
PTĐT- Nguyễn Mẫn Đốc sinh ra và lớn lên trong một gia đình có truyền thống thi thư, lễ nghĩa thuộc họ Nguyễn Tam Sơn ở làng Dòng, xã Xuân Lũng, huyện Sơn Vi xưa. Ông là một trí thức, một vị đại khoa của nền giáo dục Nho học của nước ta. Trong khoa thi năm Mậu Dần, niên hiệu Quang Thiệu 3, đời vua Lê Chiêu Tông - 1518, ông đậu Đệ nhất giáp tiến sĩ cập Đệ nhị danh (Bảng nhãn). Hiện nay, đền thờ Quan bảng Nguyễn Mẫn Đốc thuộc xóm Chùa, khu 4, xã Xuân Lũng, huyện Lâm Thao.
Bức chấn phong bằng đá khắc ghi thân thế, sự nghiệp, công trạng.
Ngôi đền tọa lạc giữa khu dân cư trù phú, trên tổng diện tích mặt bằng 381m2, nhìn theo hướng Nam, phía trước đền thờ quan bảng là khuôn viên thoáng đãng, với ao hình bán nguyệt và bức chấn phong bằng đá khắc ghi thân thế, sự nghiệp, công trạng của ông. Đền thờ kiến trúc kiểu chữ nhị, gồm 2 tòa tiền tế và hậu cung, bộ vì nóc kết cấu kiểu “Thượng giá chiêng - hạ kẻ, vì nách kiểu kẻ ngồi tạo nên vẻ cổ kính, trang nghiêm. Xung quanh đền tường bao xây bằng đá ong và gạch chỉ, cổng xây trụ vuông, trên đỉnh gắn đôi nghê chầu, sân lát gạch. Qua các tư liệu lịch sử, kết hợp với kiểu dáng kiến trúc, hệ thống cổ vật của di tích, có thể xác định được tương đối chính xác niên đại xây dựng đền thờ Nguyễn Mẫn Đốc vào thời Hậu Lê (cuối thế kỷ XVII - đầu thế kỷ XVIII). Từ đó đến nay, ngôi đền đã trải qua nhiều lần tu sửa: Đại trùng tu vào triều vua Nguyễn Hiến Tổ - năm Thiệu Trị thứ 6 - 1846; năm 1990: Tu sửa phần mái tòa tiền tế, sơn lại cột, lát lại nền; năm 2010: Đắp lại bờ nóc tòa tiền tế, đảo ngói tòa hậu cung; năm 2011: Lát lại sân đền, tu sửa 2 góc đao mái trước tòa tiền tế.... Tuy vậy, đến nay, nhiều kiến trúc của đền thờ đã xuống cấp nghiêm trọng.
Do phần mái xuống cấp nên phải lớp mái tôn bên trên tránh dột nát khi trời mưa.
Hiện trong đền còn lưu giữ được 10 đạo sắc phong của các triều Lê Trung Hưng và triều Nguyễn; trong đó, đạo sắc có niên đại sớm nhất: Triều vua Lê Dụ Tông - năm Vĩnh Thịnh thứ 6, ngày 10 tháng 8 - 1710.
Vào ngày chính kỵ của Bảng nhãn Nguyễn Mẫn Đốc (22-2 Âm lịch), con cháu dòng họ cùng nhân dân xã Xuân Lũng lại tổ chức tế lễ tưởng nhớ, tri ân công lao, đóng góp to lớn của Bảng nhãn Nguyễn Mẫn Đốc - Danh nhân lịch sử tiêu biểu, một trung thần tiết nghĩa của đất nước Đại Việt thế kỷ XVI.
Ông Nguyễn Trung Sản – Thủ từ đền thờ cho biết: Trước đây, lễ hội được tổ chức lớn, kéo dài tới ba, bốn ngày với: Phần lễ đầy đủ các nghi thức rước thần đại lễ; lễ vật bao gồm ván xôi, thủ lợn hoặc bò; có tục làm bánh giầy. Phần hội thì tổ chức chọi gà, múa sư tử, hát nhà tơ, ... Tuy nhiên, hiện nay, do nhiều yếu tố khách quan nên định lệ này không tồn tại, mà chỉ tổ chức ngày giỗ 22-2 (Âm lịch).
Những kiến trúc khác bằng gỗ cũng xuống cấp nghiêm trọng.
Với những giá trị đặc biệt tiêu biểu, di tích lịch sử Tiết nghĩa từ - Đền thờ Bảng nhãn Nguyễn Mẫn Đốc được Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch xếp hạng là Di tích lịch sử - văn hóa cấp Quốc gia vào ngày 28.01.2015, tại Quyết định số 226/QĐ-BVHTTDL.
Đền thờ quan bảng Nguyễn Mân Đốc là một trong những di tích quan trọng, vinh danh, tri ân công lao của những người có công với dân với nước. Di tích luôn là nơi giáo dục truyền thống đạo lý “uống nước nhớ nguồn” tốt đẹp của dân tộc, là nơi gửi gắm tâm linh của nhân dân địa phương. Ngoài ra, với việc lưu giữ nhiều giá trị khoa học, lịch sử văn hóa, các cấp, ngành chức năng cần nghiên cứu tăng cường công tác bảo tồn, trùng tu tôn tạo nhằm phát huy giá trị văn hóa lịch sử lâu dài của di tích.
