Viện Hàn lâm Khoa học xã hội Việt Nam 'dính' những sai phạm nào?

Trụ sở Viện Hàn lâm Khoa học xã hội Việt Nam.

Cùng với đó là những sai phạm trong quản lý, sử dụng tài chính, tài sản, đầu tư công, quản lý nghiên cứu khoa học, đào tạo thạc sĩ, tiến sĩ…

Tại Kỳ họp thứ 20, Ủy ban Kiểm tra (UBKT) Trung ương đã xem xét kết quả kiểm tra khi có dấu hiệu vi phạm đối với Ban Thường vụ Đảng ủy Viện Hàn lâm Khoa học xã hội Việt Nam (Viện Hàn lâm KHXH) các nhiệm kỳ 2015 - 2020, 2020 – 2025.

UBKT Trung ương nhận thấy Ban Thường vụ Đảng ủy Viện Hàn lâm KHXH đã vi phạm các nguyên tắc tổ chức, sinh hoạt Đảng và Quy chế làm việc, thiếu trách nhiệm, buông lỏng lãnh đạo, chỉ đạo.

Ngoài ra, Ban Thường vụ Đảng ủy Viện Hàn lâm KHXH cũng thiếu kiểm tra, giám sát, để xảy ra nhiều vi phạm trong công tác cán bộ, quản lý, sử dụng tài chính, tài sản, đầu tư công, quản lý nghiên cứu khoa học, đào tạo thạc sĩ, tiến sĩ và vi phạm trong việc giải quyết khiếu nại, tố cáo. Ban Thường vụ Đảng ủy Viện Hàn lâm KHXH cũng thực hiện không nghiêm chỉ đạo, kết luận của các tổ chức Đảng cấp trên.

Theo UBKT Trung ương, trách nhiệm về những vi phạm, khuyết điểm nêu trên thuộc về Ban Thường vụ Đảng ủy Viện Hàn lâm KHXH và các ông: Bùi Nhật Quang, Ủy viên Trung ương Đảng, Bí thư Đảng ủy, Chủ tịch; Đặng Xuân Thanh, Phó Bí thư, Trưởng ban Tổ chức Đảng ủy, Phó Chủ tịch; Nguyễn Đức Minh, Ủy viên Ban Thường vụ, Trưởng ban Dân vận Đảng ủy, Phó Chủ tịch.

Căn cứ quy định của Đảng, UBKT Trung ương kỷ luật một số lãnh đạo Viện Hàn lâm KHXH đồng thời đề nghị Bộ Chính trị xem xét, thi hành kỷ luật ông Bùi Nhật Quang.

Hàng chục đề tài được nghiệm thu bởi 1 hội đồng trong 1 ngày

Theo kết luận Thanh tra Chính phủ, trong 7 nhiệm vụ thường xuyên theo chức năng, nhiệm vụ của các đơn vị và của Viện Hàn lâm KHXH nhưng được phê duyệt dưới dạng đề tài cấp cơ sở, cấp bộ và bố trí kinh phí để thực hiện không hợp lý.

Cụ thể, có 3 đề tài, nhiệm vụ không có đóng góp về khoa học cho xã hội, 37 đề tài, nhiệm vụ cấp Bộ do văn phòng chủ trì chưa được tổ chức nghiệm thu cấp cơ sở trước khi nghiệm thu cấp Bộ, 18 đề tài, nhiệm vụ cấp Bộ nhưng không nghiệm thu cấp Bộ, 29 đề tài, nhiệm vụ trùng thời gian, 30 hội đồng nghiệm thu đề tài khoa học cấp Bộ không đúng thành phần.

Ngoài ra còn có 55 đề tài, nhiệm vụ khoa học cấp Bộ được giao cho cá nhân ngoài đơn vị chủ trì, 67 hội đồng nghiệm thu nhiệm vụ khoa học cấp cơ sở nhiệm vụ khoa học cấp Bộ của các đơn vị, căn cứ vào các quy chế quản lý khoa học do Viện Hàn lâm KHXH ban hành đã hết hiệu lực. 191 hội đồng nghiệm thu nhiệm vụ khoa học cấp cơ sở không đúng thành phần, 75 đề tài, nhiệm vụ nghiệm thu chậm tiến độ.

Thanh tra Chính phủ còn chỉ ra nhiều đề tài, nhiệm vụ cấp cơ sở, chủ nhiệm đề tài sử dụng lại một phần, có đề tài sử dụng lại nhiều nội dung của đề tài, nhiệm vụ đã được nghiên cứu trước (cùng chủ nhiệm) không đúng quy chế quản lý khoa học, xảy ra ở phần lớn các đơn vị được thanh tra.

Đáng nói hơn, tại một số đơn vị thuộc Viện Hàn lâm KHXH đã xảy ra tình trạng nghiệm thu đề tài khoa học cấp cơ sở nhiều bất thường trong cùng một ngày. Chi tiết hơn, tại Viện Nghiên cứu châu Âu, chỉ với 1 hội đồng đã nghiệm thu 18 đề tài trong ngày 6/12/2016, 18 đề tài trong ngày 12/12/2017, 16 đề tài vào ngày 5/12/2018 và 15 đề tài vào ngày 25/11/2019.

Tình trạng nghiệm thu đề tài khoa học cấp cơ sở nhiều bất thường trong cùng một ngày cũng diễn ra tại Viện Ngôn ngữ học. Theo đó, chỉ với 2 hội đồng đã nghiệm thu 13 đề tài vào ngày 17/12/2018 và 22 đề tài trong ngày 19/11/2019. Còn tại Viện Sử học đã nghiệm thu 7 đề tài trong buổi chiều ngày 13/1/2019 và 11 đề tài trong ngày 15/11/2019 chỉ với 2 hội đồng khoa học.

Nhiều “lỗ hổng” trong đào tạo thạc sĩ, tiến sĩ

Thanh tra Chính phủ chỉ ra, trong giai đoạn 2015 - 2017, công tác đào tạo trình độ thạc sĩ, tiến sĩ của Học viện Khoa học xã hội (đơn vị thuộc Viện Hàn lâm KHXH) còn nhiều hạn chế, khuyết điểm về tuyển sinh, quy trình, chương trình và quản lý đào tạo.

Cụ thể, quy trình đào tạo trình độ thạc sĩ thiếu quy định chi tiết về đối tượng, điều kiện dự thi, điều kiện bảo vệ luận văn, thâm niên công tác. Ngoài ra, còn thiếu quy định về trình độ ngoại ngữ trước khi bảo vệ luận văn, không ban hành chương trình đào tạo trình độ tiến sĩ, quy chế tuyển sinh và đào tạo trình độ tiến sĩ thiếu quy định và kinh nghiệm quản lý, thâm niên công tác theo yêu cầu cụ thể của từng ngành. Học viện không xây dựng kế hoạch chi tiết dự kiến chỉ tiêu từng ngành, chuyên ngành đào tạo thạc sĩ, tiến sĩ.

Thông báo tuyển sinh trình độ tiến sĩ thiếu dự kiến chỉ tiêu tuyển sinh cụ thể của từng chuyên ngành đào tạo, không quy định cụ thể về thời gian làm việc chuyên môn. Thông báo tuyển sinh trình độ thạc sĩ không quy định về số năm kinh nghiệm tối thiểu, không có chỉ tiêu tuyển sinh từng chuyên ngành đào tạo thạc sĩ.

Ngoài ra, chương trình đào tạo thạc sĩ còn thiếu nội dung về chuẩn đầu ra của từng chuyên ngành. Còn tồn tại trường hợp giảng viên hướng dẫn vượt số học viên cùng thời gian, học viên đăng ký ngành này nhưng được cấp bằng của ngành khác, giảng viên không đủ điều kiện tham gia Hội đồng chấm luận văn thạc sĩ, một số hồ sơ học viên chương trình đào tạo thạc sĩ còn thiếu sót…

Theo Thanh tra Chính phủ, những khuyết điểm, sai phạm trước đã cơ bản được Học viện KHXH khắc phục nhưng vẫn còn có những khuyết điểm. Cụ thể, số nghiên cứu sinh quá hạn thời gian đào tạo còn nhiều, một số hồ sơ xét tuyển trình độ tiến sĩ không có điểm phần đánh giá hồ sơ, hồ sơ học viên không có lý lịch khoa học của người hướng dẫn.

Cá biệt hơn, có trường hợp học viên không có Phiếu đăng ký xét tuyển, bản sao các bài báo khoa học đã được công bố, có nghiên cứu sinh đề xuất Đề tài nghiên cứu không nằm trong danh mục nghiên cứu, sổ cấp phát văn bằng còn tẩy xóa, sửa chữa, thiếu thông tin về nghiên cứu sinh.

Việc quản lý tài chính còn nhiều khuyết điểm, vi phạm. Chi phụ cấp cho một số chức danh, chi phụ cấp cho cán bộ công tác địa phương không đúng quy định với số tiền hơn 750 triệu đồng, sử dụng ngân sách Nhà nước chi tiền lương cho hợp đồng ngoài biên chế hơn 1,2 tỷ đồng…

Trong giai đoạn 2015 - 2019, công tác đào tạo trình độ thạc sĩ, tiến sĩ tại Viện Hàn lâm KHXH có nhiều hạn chế, khuyết điểm về tuyển sinh, quy trình, chương trình và quản lý đào tạo.

Việc quản lý tài chính có nhiều vi phạm. Cụ thể, chi phụ cấp cho một số chức danh, phụ cấp cán bộ công tác địa phương không đúng quy định với số tiền hơn 700 triệu đồng, kê khai thiếu tiền thuế gần 2 tỷ đồng.

Ngoài ra, Thanh tra Chính phủ cũng chỉ ra Viện Hàn lâm KHXH thực hiện chưa tốt công tác quản lý tài chính, tài sản, thực hiện các dự án và tổ chức nghiên cứu khoa học, để xảy ra nhiều khuyết điểm, vi phạm.

Các đơn vị trực thuộc chưa thực hiện đúng, đầy đủ các quy chế, quy định của Nhà nước. Công tác quản lý tài sản công, thực hiện các dự án, đặc biệt việc cho thuê trụ sở, nhà, đất vi phạm các quy định của pháp luật trong thời gian dài không được chấn chỉnh. Việc thực hiện và đánh giá, nghiệm thu các đề tài còn mang tính hình thức, chất lượng chưa cao, có việc còn làm lãng phí ngân sách Nhà nước…

Nguyễn Tuấn Khang