Việt Nam và hành trình bảo vệ tầng Ozone

Việt Nam sẽ ngưng tiêu thụ các chất HFC

Việt Nam là một trong những nước sớm gia nhập Công ước Vienna về bảo vệ tầng Ozone và Nghị định thư Montreal về các chất làm suy giảm tầng Ozone từ tháng 1.1994.

Quang cảnh hội thảo

Theo quy định của Nghị định thư Montreal, Việt Nam đã loại trừ hoàn toàn một số chất làm suy giảm tầng Ozone như CFC, Halon, CTC; kiểm soát hoạt động xuất, nhập khẩu Methyl Bromide và thực hiện loại trừ theo lộ trình các chất HCFC. Các môi chất này được sử dụng chính trong lĩnh vực sản xuất điều hòa không khí, thiết bị làm lạnh, sản xuất xốp, dập cháy và kiểm dịch cho hàng xuất khẩu.

Năm 2016, tại Kigali, Cộng hòa Rwanda, các nước đã thông qua Bản sửa đổi, bổ sung Kigali để kiểm soát và loại trừ các chất HFC có xu hướng làm gia tăng sự nóng lên của nhiệt độ trái đất lên đến 0,4°C vào cuối thế kỷ. Bản sửa đổi, bổ sung Kigali chính thức có hiệu lực từ ngày 01.01.2019. Theo lộ trình đã được thông qua, các nước đang phát triển, trong đó có Việt Nam sẽ ngưng tiêu thụ các chất HFC từ năm 2024 ở mức cơ sở và loại trừ dần các chất HFC, đến năm 2045 lượng tiêu thụ các chất HFC sẽ giảm 80% so với lượng tiêu thụ cơ sở. Ngày 4.9.2019, Chính phủ đã ban hành Nghị quyết số 64/NQ-CP chính thức phê duyệt Bản sửa đổi, bổ sung Kigali thuộc Nghị định thư Montreal về các chất làm suy giảm tầng Ozone.

Phó Cục Trưởng Cục Biến đổi Khí hậu (Bộ Tài nguyên và Môi trường) Mai Kim Liên chia sẻ, Việt Nam là một trong những nước sớm tham gia Công ước Vienna và Nghị định thư Montreal về các chất làm suy giảm tầng Ozone. Là thành viên tham gia Nghị định thư Montreal, Việt Nam có nghĩa vụ kiểm soát và loại trừ các chất làm suy giảm tầng Ozone theo lộ trình thực hiện thư Montreal. Theo quy định của Nghị định thư Montreal, một số chất làm suy giảm tầng Ozone như CFC, Halon, CTC; Methyl Bromide, HCFC. Các chất này được sử dụng trong lĩnh vực sản xuất điều hòa không khí, thiết bị làm lạnh, sản xuất xốp, dập cháy…

Phó Cục Trưởng Cục Biến đổi Khí hậu (Bộ Tài nguyên và Môi trường) Mai Kim Liên phát biểu tại hội thảo

Để triển khai thi hành Luật Bảo vệ môi trường năm 2020 hiệu quả hơn nữa, Chính phủ đã ban hành Nghị định số 06 năm 2022 quy định giảm nhẹ phát thải khí nhà kính và bảo vệ tầng Ozone, có hiệu lực từ ngày 7.1.2022. Bộ Tài nguyên và Môi trường đã ban hành Thông tư số 01/2022/TT-BTNMT ngày 7.1.2022 quy định chi tiết thi hành Luật Bảo vệ môi trường. “Cục Biến đổi Khí Hậu đã phối hợp chặt chẽ với các cơ quan của Tổng cục Hải quan, Bộ Tài chính, trong hoạt động kiểm soát và báo cáo lượng tiêu thụ quốc gia các chất được kiểm soát. Trong những năm qua, Việt Nam đã chủ động và tích cực tham gia các hoạt động bảo vệ tầng Ozone, thực hiện Công ước Vienna, Nghị định thư Montreal và đạt được nhiều kết quả được cộng đồng quốc tế ghi nhận”, bà Liên cho hay.

Cơ quan Hải quan là “mắt xích” quan trọng

Phó Cục Trưởng Cục Điều tra chống buôn lậu, Tổng cục Hải quan Vũ Quang Toàn nhận định, tầng Ozone là tấm lá chắn bảo vệ trái đất khỏi tia cực tím có hại từ mặt trời. Tuy nhiên, trong quá trình phát triển, con người đã phát minh một lượng lớn hóa chất, có những chất làm suy giảm tầng Ozone, hậu quả là tầng Ozone bị suy thoái, đe dọa sự sống trên hành tinh của chúng ta. Vì vậy, muốn tồn tại và phát triển thì có nghĩa vụ phải bảo vệ tầng Ozone.

Phó Cục Trưởng Cục Điều tra chống buôn lậu, Tổng cục Hải quan Vũ Quang Toàn phát tại hội thảo

“Cơ quan Hải quan là một “mắt xích” quan trọng trong việc kiểm soát xuất, nhập khẩu các chất làm suy giảm tầng Ozone, góp phần thực hiện cam kết của Việt Nam trong loại trừ hoàn toàn việc tiêu thụ các chất làm suy giảm tầng Ozone”, ông Toàn nhấn mạnh.

Chia sẻ kinh nghiệm và việc áp dụng, thực hiện mã HS (Hệ thống hài hòa mô tả và mã hóa hàng hóa, thường được gọi tắt là hệ thống HS. Đây là hệ thống được tiêu chuẩn hóa quốc tế về tên gọi và mã số để phân loại hàng hóa được buôn bán trên phạm vi toàn thế giới của Tổ chức Hải quan thế giới) của các nước ASEAN, Đại diện Chương trình Môi trường Liên Hợp Quốc (UNEP) Pipat Poopeerasupong cho rằng, vấn đề kiểm soát chất làm suy giảm tầng Ozone cần được xử lý thông qua những hoạt động khác nhau như: Nguồn nhân lực, cần được đào tạo, tập huấn; Phân tích và thống kê hệ dữ liệu, chia sẻ thông tin số liệu xuất, nhập khẩu các chất làm suy giảm tầng Ozone; Triển khai tích cực công tác chống buôn bán trái phép kết hợp quản lý chặt chẽ các thủ tục thông quan hải quan các chất làm suy giảm tầng Ozone…

Thông tin về tình hình triển khai Cơ chế một của quốc gia, Cơ chế một cửa ASEAN tại Bộ Tài nguyên và Môi trường, Phó Cục trưởng Cục Công nghệ thông Tin Dữ liệu Môi trường (Bộ Tài nguyên và Môi trường) Khuất Hoàng Kiên nêu rõ: Đã có 18 thủ tục hành chính (TTHC) được triển khai chính thức qua cơ chế một cửa quốc gia. Trong đó, 4 TTHC được triển khai năm 2016 là nhóm thủ tục liên quan đến xuất, nhập khẩu các chất HCFC và đã đăng ký vận chuyển xuyên biên giới chất thải nguy hại; 12 TTHC được triển khai trong giai đoạn 2018 - 2019, với 11 thủ tục liên quan đến nhập khẩu phế liệu làm nguyên liệu sản xuất và Cho phép đưa nguồn gen ra nước ngoài phục vụ học tập, nghiên cứu, không vì mục đích thương mại; Có 2 TTHC triển khai trong giai đoạn 2019 - 2020 là các thủ tục liên quan đến nhập khẩu phế liệu làm nguyên liệu sản xuất.

Bảo vệ tầng Ozone là bảo vệ sự sống

Tuy nhiên, hiện nay, chỉ tiếp tục vận hành 2 TTHC, do 11 trong số 16 TTHC triển khai trong giai đoạn 2018-2019 đã không còn hiệu lực do thực hiện các yêu cầu về cắt giảm điều kiện kinh doanh và kiểm tra chuyên ngành nhằm tạo điều kiện thuận lợi cho thương mại cũng như thực hiện Nghị định số 40/2019/NĐ-CP ngày 13.5.2019 của Chính phủ sửa đổi, bổ sung một số điều của các nghị định quy định chi tiết, hướng dẫn thi hành Luật về môi trường. Và 5 TTHC đã bãi bỏ theo quy định tại Nghị định số 08/2020/NĐ-CP ngày 10.1.2022 của Chính phủ quy định chi tiết một số điều luật của Luật Bảo vệ môi trường năm 2020. Số lượng hồ sơ đã tiếp nhận và xử lý trực tuyến là 1.461 hồ sơ.

“Để nâng cao việc kiểm soát xuất, nhập khẩu các chất làm suy giảm tầng Ozone, Bộ Tài chính và Tổng Cục Hải quan cần sớm phối hợp, triển khai xây dựng dịch vụ công trực tuyến theo Cơ chế một cửa quốc gia, Cơ chế một cửa ASEAN cho 2 TTHC lĩnh vực Biến đổi khí hậu để quản lý các chất được kiểm soát (theo quy định tại Nghị định số 06/2022/NĐ-CP, ngày 7.1.2022 của Chính phủ quy định giảm nhẹ phát thải khí nhà kính và bảo vệ tầng Ozone) và các TTHC khác thuộc thẩm quyền giải quyết của Bộ Tài nguyên và Môi trường…”, ông Kiên Kiến nghị.

Các chuyên gia cũng khuyến cáo, cần tằng cường truyên truyền cho cộng đồng nhằm cập nhật các quy định quản lý mới được ban hành, tập trung vào các chất được kiểm soát theo Nghị định thư Montreal trong Luật Bảo vệ Môi trường năm 2020, Nghị định số 06/2022/NĐ-CP ngày 07.01.2022 của Chính phủ và Thông tư số 01/2012/TTBTNMT ngày 07.01.22022 của Bộ Tài nguyên và Môi trường. Giúp người dân và các cán bộ của cơ quan quản lý nhà nước nâng cao hiểu biết về hệ thống quy định pháp luật, chính sách và thủ tục hiện hành của Việt Nam về quản lý các chất được kiểm soát. Qua đó, góp phần thực hiện mục tiêu loại trừ dần các chất HFC và loại trừ 35% mức tiêu thụ các chất HCFC, vào năm 2023 theo cam kết đối với Nghị định thư Montreal…

Nghị định thư Montreal về các chất làm suy giảm tầng Ozone (thuộc Công ước Vienna về bảo vệ tầng Ozone) được ký kết năm 1987, tại Montreal, Canada, được đánh giá là một trong những hiệp ước quốc tế về môi trường, ứng phó với biến đổi khí hậu thành công nhất trong lịch sử.

Đức Hiệp