Thúc đẩy xã hội hóa hoạt động công chứng tại những địa bàn khó khăn

Toàn cảnh phiên thảo luận

Dự án Luật Công chứng (sửa đổi) đã được Quốc hội cho ý kiến tại Kỳ họp thứ 7 (5/2024). Sau khi tiếp thu, chỉnh lý, dự thảo Luật có 79 điều (sửa đổi, bổ sung 73 điều; giữ nguyên 05 điều; bổ sung 01 điều 36a; do đó, số lượng điều tăng lên 01 điều so với dự thảo Luật Chính phủ trình Quốc hội).

Tại phiên thảo luận đã có 18 lượt ý kiến ĐBQH phát biểu, các đại biểu đều đánh giá cao công tác nghiên cứu, tiếp thu, chỉnh lý; thống nhất với nhiều nội dung của dự thảo luật đã được Ủy ban Thường vụ Quốc hội chỉ đạo chỉnh lý. Tuy nhiên, các đại biểu cũng đóng góp nhiều ý kiến rất sâu sắc và thiết thực nhằm hoàn thiện dự thảo Luật đảm bảo chất lượng tốt nhất.

Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật Hoàng Thanh Tùng

Liên quan đến mô hình tổ chức của Văn phòng công chứng, Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật Hoàng Thanh Tùng cho biết, trong báo cáo của Ủy ban Thường vụ Quốc hội nêu 2 phương án, qua ý kiến đa số các đại biểu đều đồng tình với phương án 1. Theo đó, bên cạnh văn phòng công chứng tổ chức theo mô hình công ty hợp danh có thêm mô hình văn phòng công chứng tổ chức theo mô hình doanh nghiệp tư nhân ở các địa bàn có điều kiện kinh tế - xã hội khó khăn, giao dịch không nhiều, nhu cầu công chứng không cao, khó thu hút thành lập văn phòng công chứng theo mô hình công ty hợp danh. “Với phương án này sẽ thúc đẩy được việc xã hội hóa hoạt động công chứng ở những địa bàn khó khăn hiện nay chúng ta chưa phát triển được văn phòng công chứng, như vậy sẽ đáp ứng tốt hơn nhu cầu công chứng, giao dịch của người dân, doanh nghiệp…”, Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật nhấn mạnh.

Lý giải ý kiến đề nghị phải xác định rõ địa bàn nào là địa bàn cấp huyện khó khăn, Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật cho biết, tại Khoản 1 Điều 20 phương án 1 trong dự thảo Luật có quy định Chính phủ sẽ quy định cụ thể nội dung này. Theo đó, Chính phủ sẽ quy định một Danh mục xác định rõ địa bàn nào là địa bàn khó khăn để cho phép thành lập văn phòng công chứng theo mô hình doanh nghiệp tư nhân; đồng thời có giải pháp để khắc phục những hạn chế của phương án 1.

Về vấn đề xã hội hóa hoạt động công chứng, ý kiến các đại biểu đánh giá cao và thống nhất với chủ trương tiếp tục đẩy mạnh việc xã hội hóa hoạt động công chứng; giao Chính phủ quy định lộ trình để đảm bảo tính khả thi, phù hợp với thực tiễn. Tuy nhiên, một số ý kiến các vị đại biểu Quốc hội cũng đề nghị nghiên cứu quy định về giải thể các phòng công chứng hay không, bởi vì phòng công chứng là đơn vị sự nghiệp công lập.

Làm rõ nội dung này, Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật dẫn chiếu, theo Nghị quyết 19-NQ/TW của Ban Chấp hành Trung ương khóa XII về đổi mới hệ thống tổ chức và nâng cao chất lượng hiệu quả hoạt động của đơn vị sự công lập đã đề ra yêu cầu tiếp tục phát huy vai trò chủ đạo của các dịch vụ công cơ bản, thiết yếu. Việc xã hội hóa hoạt động công chứng đang được thực hiện rất mạnh theo Luật Công chứng hiện hành năm 2014 và đến hiện tại đã có 9 địa phương giải thể hoàn toàn các phòng công chứng; số lượng trong tổng số 1.298 tổ chức hành nghề công chứng thì hiện nay chỉ còn 120 phòng công chứng, chiếm tỷ lệ khoảng 9,2%, còn lại là các văn phòng công chứng theo mô hình xã hội hóa.

Các vị đại biểu Quốc hội tham dự phiên họp

Tiếp đó, trong số 120 phòng công chứng về cơ bản đã tự chủ, phòng công chứng đã đảm bảo cả chi thường xuyên và chi đầu tư, 50/120 văn phòng công chứng đã tự đảm bảo chi thường xuyên, hiện nay chỉ còn 3 phòng công chứng là do nhà nước đảm bảo chi hoàn toàn. Vì vậy, ghi nhận ý kiến đề xuất của đại biểu, Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật cho biết, dự thảo sẽ có quy định hợp lý đối với những phòng công chứng đã đảm bảo chi thường xuyên và chi đầu tư hoàn toàn để tiếp tục phát huy vai trò,…

Bên cạnh đó, liên quan tới bảo hiểm trách nhiệm nghề nghiệp của công chứng viên, Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật cho biết, quy định về bảo hiểm trách nhiệm nghề nghiệp công chứng viên là quy định kế thừa Luật Công chứng hiện hành, hiện nay đang thực hiện về cơ bản tốt. Tuy nhiên, có điểm bất cập là trong nhiều trường hợp việc yêu cầu các doanh nghiệp bảo hiểm chi trả tiền bảo hiểm là tương đối khó, do đó không thu hút được việc đóng bảo hiểm, đóng phí bảo hiểm... “Với tính chất là dịch vụ công và là nghề bổ trợ tư pháp để mục đích đảm bảo an toàn giao dịch pháp lý thì tính chất của dịch vụ công chứng có tính rủi ro nghề nghiệp rất cao, vì vậy đòi hỏi phải có hình thức bảo hiểm và đây cũng là thông lệ quốc tế…”, Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật Hoàng Thanh Tùng lý giải.

Về cơ sở dữ liệu công chứng, Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật nhấn mạnh, đây là vấn đề rất quan trọng, nếu xây dựng được cơ sở dữ liệu tập trung do Bộ Tư pháp quản lý là rất tốt. Tuy nhiên, trong điều kiện hiện nay, nếu quy định đầu tư để giao Bộ Tư pháp đòi hỏi nguồn vốn rất lớn. Trong giai đoạn quá độ này, có thể tiếp tục nghiên cứu để hoàn thiện các cơ sở dữ liệu ở địa phương về công chứng, đảm bảo tính kết nối tương thích về mặt kỹ thuật, dưới sự hướng dẫn tập trung của Bộ Tư pháp để đảm bảo thống nhất, từng bước sẽ xây dựng, hoàn thiện để có một cơ sở dữ liệu công chứng tập trung như ý kiến góp ý của các đại biểu Quốc hội.

Đối với thẩm quyền công chứng giao dịch về bất động sản, quá trình nghiên cứu vấn đề này cũng có ý kiến khác nhau. Trong đó, có ý kiến đề nghị tiếp tục duy trì như phương án Chính phủ đã trình tại Kỳ họp thứ 7, nhưng cũng có ý kiến đề nghị không quy định. Theo Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật, vấn đề ở đây là điều kiện để đảm bảo cho công chứng viên có thể thực hiện được công chứng đối với giao dịch bất động sản khi chúng ta chưa đảm bảo hạ tầng thông tin, cung cấp đầy đủ để xác thực thông tin, đảm bảo điều kiện cho công chứng viên thực hiện công chứng. “Có thể nghiên cứu theo hướng sẽ giao vấn đề này cho Chính phủ quy định cụ thể để có lộ trình khi từng bước hoàn thiện cơ sở dữ liệu về công chứng và nhất là khi có một cơ sở dữ liệu tập trung, đấy là điều kiện rất tốt để chúng ta có thể dỡ bỏ các quy định về địa hạt công chứng đối với giao dịch bất động sản… “, Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật cho biết.

Ngoài ra, về địa điểm công chứng, Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật nêu rõ, hiện nay dự thảo đã quy định theo hướng mở, có những trường hợp công chứng ở ngoài trụ sở theo quy định cụ thể của Chính phủ. Như vậy, vừa đảm bảo độ mở nhưng cũng có sự kiểm soát, không nới lỏng hoàn toàn. Bởi vì, việc công chứng về nguyên tắc, kinh nghiệm quốc tế là phải công chứng chủ yếu tại trụ sở, chỉ trong một số trường hợp nhất định thì cho phép công chứng ở ngoài trụ sở.

Ghi nhận các ý kiến của đại biểu tại Phiên thảo luận, Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật Hoàng Thanh Tùng cho biết, cơ quan chủ trì thẩm tra sẽ phối hợp với cơ quan chủ trì soạn thảo và các cơ quan liên quan tiếp tục nghiên cứu, giải trình, tiếp thu đầy đủ; báo cáo Ủy ban Thường vụ Quốc hội xem xét trình Quốc hội thông qua tại Kỳ họp thứ 8 đáp ứng các yêu cầu đề ra./.

Lê Anh