Để thị trường chứng khoán phát triển bền vững

Theo thống kê của các cơ quan chuyên môn, Sở Giao dịch chứng khoán thành phố (HoSE) chính thức giao dịch phiên đầu tiên vào ngày 28-7-2000 với hai doanh nghiệp niêm yết cổ phiếu, mức vốn hóa chỉ gần một nghìn tỷ đồng. Đến nay, sau 19 năm, TTCK thành phố đã đạt được những bước tiến lớn, với mức vốn hóa đạt hơn 3,2 triệu tỷ đồng, 380 cổ phiếu niêm yết, tổng khối lượng cổ phiếu niêm yết hơn 721 triệu cổ phiếu, khoảng 150 công ty niêm yết và 27 công ty chứng khoán có trụ sở đặt tại thành phố. Quy mô thị trường vốn trên HoSE chiếm hơn 90% tổng giá trị vốn hóa thị trường cổ phiếu niêm yết cả nước và tương đương hơn 55,4% GDP cả nước năm 2018.

Trong những năm qua, TTCK ngày càng trở thành một kênh huy động vốn quan trọng của nền kinh tế, giúp doanh nghiệp nâng cao năng lực tài chính, mở rộng sản xuất, kinh doanh, tăng sức cạnh tranh và hiệu quả hoạt động, hỗ trợ đắc lực cho công cuộc tái cấu trúc nền kinh tế, quá trình tái đầu tư công, nhất là tái cấu trúc doanh nghiệp nhà nước (cổ phần hóa, đổi mới, sắp xếp lại các doanh nghiệp nhà nước) và hệ thống tài chính - ngân hàng. Tính bình quân, các công ty niêm yết tại HoSE đã tăng gấp đôi vốn điều lệ sau khi niêm yết, một số công ty còn có mức tăng vốn điều lệ hơn 15 lần. Sự phát triển cả về quy mô và số lượng doanh nghiệp niêm yết khiến TTCK không chỉ trở thành kênh đầu tư hấp dẫn, giảm rủi ro so với giao dịch ngoài sàn chứng khoán, mà còn từng bước trở thành kênh dẫn vốn hiệu quả cho doanh nghiệp. Giá trị huy động vốn qua phát hành cổ phiếu, trái phiếu mỗi năm liên tục gia tăng. Không ít doanh nghiệp hoạt động ngày càng hiệu quả hơn nhờ tận dụng TTCK để huy động vốn và quảng bá thương hiệu.

Tuy nhiên, theo đánh giá của các chuyên gia tài chính, nguồn vốn trung và dài hạn được huy động thông qua TTCK của các doanh nghiệp niêm yết vẫn còn khá khiêm tốn, vốn tín dụng ngân hàng vẫn giữ vai trò chủ lực trong phát triển sản xuất, kinh doanh của nhiều doanh nghiệp. Bên cạnh đó, TTCK cũng gặp nguy cơ cao về sự an toàn khi trên sàn chứng khoán còn có nhiều công ty đại chúng có mức vốn điều lệ chỉ 10 tỷ đồng. Cùng với đó, các quy định pháp lý vẫn chưa phòng ngừa hiệu quả sự lũng đoạn, thao túng giá trên TTCK, khiến nhiều nhà đầu tư nhỏ thường bị thua lỗ. Còn theo GS, TS Sử Đình Thành (Trường đại học Kinh tế TP Hồ Chí Minh), cổ phiếu trên TTCK chưa là đại diện tiêu biểu cho các nhóm ngành trong nền kinh tế, chưa thu hút rộng rãi nhiều doanh nghiệp tham gia niêm yết và phát hành chứng khoán để tăng vốn mà chủ yếu là giao dịch những chứng khoán đã phát hành trước đó. Mức độ liên thông giữa TTCK và thị trường tiền tệ còn thấp nên chưa đạt hiệu quả cao trong việc điều hòa vốn cho nền kinh tế.

Để TTCK có thể phát triển ổn định, bền vững, cùng với việc khuyến khích các doanh nghiệp hoạt động minh bạch, kinh doanh hiệu quả, uy tín lên sàn, cần sàng lọc chất lượng cổ phiếu niêm yết. Theo PGS, TS Trần Hoàng Ngân (thành viên Tổ tư vấn Kinh tế của Thủ tướng Chính phủ), vốn điều lệ của công ty phát hành chứng khoán lần đầu ra công chúng phải được nâng lên để xứng tầm với tên gọi công ty đại chúng; riêng các doanh nghiệp khởi nghiệp sáng tạo nên có quy định ưu tiên riêng. HoSE kiến nghị: Thành phố cần thúc đẩy các doanh nghiệp nhà nước thực hiện đúng lộ trình cổ phần hóa và thoái vốn gắn với niêm yết trên TTCK; triển khai quyết liệt và đồng bộ các giải pháp đẩy nhanh quá trình tái cấu trúc TTCK, tiếp tục triển khai các giải pháp nâng hạng thị trường để thu hút dòng vốn đầu tư… GS, TS Sử Đình Thành cho rằng, cần phát triển mạnh mẽ thị trường trái phiếu dài hạn thông qua phát hành trái phiếu kho bạc có thời hạn từ 10 năm trở lên (nên chiếm khoảng 20% đến 30% thị trường trái phiếu), khuyến khích nhà đầu tư nước ngoài mua trái phiếu bằng việc xúc tiến phát triển thị trường phái sinh trái phiếu kho bạc… Đối với thị trường cổ phiếu, cần tăng tính minh bạch và hiệu quả giao dịch; tăng cường vai trò của nhà đầu tư tổ chức, giảm bớt chi phí giao dịch. Bên cạnh đó, khi niêm yết trên TTCK quốc tế, các công ty niêm yết có động lực luôn phải nỗ lực cải thiện mình để đáp ứng được những yêu cầu công bố thông tin theo tiêu chuẩn quốc tế.